Cenedlaetholdeb croenddu

Cenedlaetholdeb croenddu

Math	cenedlaetholdeb, racial nationalism

Cenedlaetholdeb sydd yn arddel taw cenedl yw'r bobl dduon a bod angen llywodraeth ddu i sicrhau eu hawliau, hunaniaeth a diwylliant yw cenedlaetholdeb croenddu.^[1] Bu'n gysylltiedig yn bennaf â'r Americanwyr Affricanaidd yn Unol Daleithiau America. Mae cenedlaetholwyr croenddu yn dadlau dros hunanlywodraeth i leiafrifoedd croenddu naill ai drwy sefydlu gwladwriaeth neu dalaith newydd i bobl dduon neu drwy ymfudo i ranbarthau'r byd sydd yn gartref i fwyafrifoedd croenddu, yn bennaf gwledydd Affrica islaw'r Sahara.

Ers i miliynau o Affricanwyr gael eu cludo i'r Byd Newydd fel caethweision yn y fasnach drionglog, bu sawl ffurf ar yr ymdrech i godi safle'r bobl groenddu yn yr Amerig: gwrthryfeloedd gan gaethweision, ymgyrchoedd y diddymwyr, a'r mudiad hawliau sifil. Yn ogystal â'r hanes hir o wrthsefyll hiliaeth a gwahaniaethu yn eu herbyn, bu hefyd traddodiad ymhlith y duon o hunanwellhad a chydweithrediad cymunedol, ar wahân i gymdeithas yr Americanwyr croenwyn. Yn y 1920au, sefydlwyd y Universal Negro Improvement Association gan Marcus Garvey o Jamaica. Bu rhai yn hyrwyddo'r mudiad "Dychwelyd i Affrica", ac yn annog duon yng Ngogledd America i ymfudo i famwlad eu hynafiaid.

Yn y 1960au a'r 1970au, tyfodd cenedlaetholdeb croenddu ar y cyd â'r mudiad hawliau sifil, ac roedd yn boblogaidd ymhlith y duon a oedd yn dadlau dros ymwahaniaeth yn hytrach nag integreiddio. Datblygodd dueddiadau milwriaethus megis yr hyn a elwir "grym y duon", gan Genedl Islam a Phlaid y Pantherod Duon a ffigurau megis Malcolm X a Stokely Carmichael. Cafodd y fath syniadau eu cyferbynnu ag ymgyrch heddychlon ac anufudd-dod sifil y prif fudiad hawliau sifil, dan arweiniad Martin Luther King ac eraill. Ymdrechodd mudiadau cymdeithasol a diwylliannol megis black is beautiful i annog balchder ac hunaniaeth ymhlith y bobl dduon.

1. ↑ Geiriadur yr Academi, "black: black nationalism".